Przebić tę kopułę – Nad-cv-izm– Ryszard Praszkier

Dokonaliśmy rzeczy wspaniałych, możemy być z siebie dumni.

A jednak czegoś brakuje.

Umiemy wspaniale naśladować wzorce funkcjonowania organizacji, konferencji, prezentacji. Świetnie odtwarzamy to, co wyobrażamy sobie, że jest „zachodnie” i, dzięki temu, osiągamy to, co jest do osiągnięcia.

Ciągle wszakże jeszcze nie idzie nam osiąganie nieosiągalnego. Nie jesteśmy liderami w  kreowaniu nowych rozwiązań czy nowych pomysłów dla świata. Opanowaliśmy do perfekcji wnętrze „niewidzialnej kopuły”, ale nie umiemy jej przebić.

Co tworzy tę kopułę? I jak się przez nią przebić?

Nad-cv-izm

Oj, jak lubimy być poważni! Chcemy dostrajać samego siebie do naszego wyśrubowanego (zresztą zgodnie z zasadami autoprezentacji) cv.  Nie zapomnę jak po uzyskaniu doktoratu,  znajomy młody człowiek, uprzednio miły i wesoły, na  konferencji zaczął robić usta w ciup, marszczyć brwi, cedzić słowa i utrzymywać śmiertelną powagę.

A jak to jest z naprawdę kreatywnymi osobami? Też marszczą brwi i robią usta w ciup? Nic podobnego. Na przykład Einstein zasłynął z radości i humoru. Znane jest jego powiedzenie: „Mężczyzna, który może prowadzić bezpiecznie całując jednocześnie piękną dziewczynę, po prostu nie poświęca pocałunkowi należytej uwagi.” Zresztą o dziewczynach mówił więcej: „Trzymaj przez minutę ręce na gorącym piecu i będzie ci się wydawało, że to godzina; spędź godzinę z piękną dziewczyną, a będzie ci się wydawało, że to minuta. To jest właśnie teoria względności”. Znany też był z niedbałego ubierania się, z czym stale walczyła żona. Kiedy męczyła go, żeby ubrał się porządnie do pracy mówił: po co, przecież wszyscy mnie tam znają. Kiedy, z kolei, błagała, by się ładnie ubrał na nową dla siebie konferencję, odpowiadał: po co, przecież nikt tam mnie nie zna. Kiedy w pociągu zgubił bilet konduktor go rozpoznał i uspokajał, że nie ma sprawy, że zna Einsteina i jest pewien, że bilet kupił. Einstein jednak kontynuował przeszukiwanie kieszeni, walizki, a na koniec, klęcząc, szukał pod ławką. Konduktor dalej go uspakajał: doktorze Einstein, wszystko jest ok, nie musi pan szukać. Na co odpowiedział: „nie pamiętam gdzie jadę, w tym celu szukam biletu, bo tam będzie to napisane”. Słynął tez z tego, że opowiadał dowcipy swojej papudze.

O sobie mawiał „nie mam specjalnych talentów; jestem po prostu ciekawy i to z wielką pasją” oraz „wraz z przypływem sławy staję się coraz głupszy; co jest zresztą powszechnym zjawiskiem”.

Więc śmiał się z samego siebie. Nie brał swojego ego za poważnie. Jak pisałem w jednym z poprzednich felietonów: radość i humor „napędzają” kreatywne myślenie. Czy Einstein wymyśliłby teorię względności będąc ponurakiem?

Chcemy być „normalni”, ale „bycie normalnym jest idealnym celem ludzi bez sukcesu” napisał Karl Gustav Jung. Chcemy widzieć samego siebie tak poważnie, jak poważnie brzmi nasz cv. Ale kiedyś napisałem taki aforyzm: „Człowiek, który nie umie się śmiać z samego siebie jest po prostu niepoważny”.

Salvador Dali ironizował na swój temat: „Kiedy miałem sześć lat chciałem być kucharzem. Kiedy miałem siedem – chciałem być Napoleonem. I moje ambicje od tego czasu stale rosły”. Słynny amerykański baseballista Yogi Berra mawiał: „Nigdy nie powiedziałem większości rzeczy, które powiedziałem”.

Ja sam tworzę różne sytuacje autoironii. Już choćby na temat tego, że jestem łysy: hoduję rzadką kępkę na środku łysej głowy i zapytany, odpowiadam, że moim ideałem jest zostanie łysym punkiem. Kiedy pytają mnie na temat profesury, odpowiadam, że marzę o profesurze pośmiertnej.

Nie stronię też od żartów z innych osób, zachęcony powiedzeniem Oskara Wilde’a, żeby nigdy nie opowiadać dowcipu, przez który można stracić przyjaciela – chyba, że dowcip jest lepszy od przyjaciela. Staram się więc opowiadać dobre dowcipy, zachęcony tekstem Groucho Marxa: nigdy nie zapominam twarzy, ale w twoim wypadku z przyjemnością zrobię wyjątek.

Jak pisałem w jednym z poprzednich felietonów – istotną rolę w kreatywności i tym samym – w przebijaniu kopuły – pełni dystans. Też dystans do samego siebie. Jeżeli jesteśmy zafiksowani na swoim ego, rozdętym przez – jak zawsze – wypiększone cv; jeżeli nie umiemy spojrzeć na siebie z dystansu, auto-ironicznie; jeżeli marszczymy brwi, stroimy poważne miny i robimy usta w ciup – możemy owszem, być świetnymi powielaczami, kontynuatorami, naśladowcami – ale nigdy nie wymyślimy czegoś co przekracza rzeczywistość, zaskoczy świat, przebije kopułę.

Poważnie zastanawiam się, czy do swojego zawodowego cv nie dodać: łysy punk.

---

Dr hab. Ryszard Praszkier

Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, emeryt. Badał w świetle teorii złożoności zjawisko przedsiębiorczości społecznej i dynamiki zmian społecznych: co czyni zmianę długofalową i nieodwracalną? Prowadził także badania procesu zmian pokojowych w kraju Basków oraz właściwości sieci społecznych Solidarności podziemnej. Ostatnio bada style zarządzania wzmacniające procesy oddolne. Profesor w europejskim Institute for Advanced Studies na Węgrzech i wykładowca Akademii Psychologii Przywództwa.

W działalności praktycznej związany od 1995 roku z organizacją Innowatorów Społecznych „Ashoka” (www.ashoka.org), działającą w ponad 80 krajach. Założyciel polskiego oddziału  Ashoki. Specjalizuje się we wprowadzaniu kreatywnej zmiany społecznej; pracował z innowatorami społecznymi w Kanadzie, Ugandzie, Nepalu, USA, Pakistanie, Bangladeszu, Burkina Faso, Senegalu, Indiach, Egipcie, Nigerii, Tajlandii, Niemczech, Meksyku, Europie Centralnej, Wenezueli, Południowej Afryce i Indonezji.

Specjalista psychologii klinicznej I°, licencjonowany psychoterapeuta i superwizor psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Psychiatrycznego.

Autor i współautor wielu publikacji naukowych, m. in. książek:

Praszkier, R. i  Nowak, A. (2012). Social Entrepreneurship: Theory and Practice. Cambridge University Press,

przetłumaczonej i wydanej w Polsce p.t.  Przedsiębiorczość społeczna: teoria i praktyka, wyd. II. Wolters Kluwer.

Praszkier, R. (2018). Empowering Leadership of Tomorrow. New York: Cambridge University Press.

Praszkier, R. (2019). Working Wonders: How to Make the Impossible Happen. New York: Cambridge University Press (in press).

czy artykułów:

Praszkier, R., Nowak, A. i Coleman, P. (2010). Social Entrepreneurs and Constructive Change: The Wisdom of Circumventing Conflict. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 16: 153–174.

Praszkier, R. i Bartoli, A. (2014). The role of civil society in the peace process of the Basque Country. International Journal of Peace Studies, 19(2): 69-93.

Praszkier, R. (2014). Empathy, mirror neurons and SYNC. Mind & Society, 15(1): 1 – 25.

Praszkier, R. (2015). Empowering Leadership: Embracing Endogenous Dynamics. Journal of Positive Management, 6(2): 34-58.

Praszkier, R., Petrushak, E., Kacprzyk-Murawska, M. & Zabłocka, A. (2017). Social Enterprise Sector Vis-à-Vis the Welfare Regime: Following on the Solidarity Movement. Voluntas, 28(6): 2383–2402.

Praszkier, R. (2018). Leaders’ portfolio: psycho-social mechanisms augmenting creativity. Journal of Positive Management, 9(1).