Przebić tę kopułę - Wstęp - Ryszard Praszkier

Dokonaliśmy rzeczy wspaniałych, możemy być z siebie dumni.

A jednak czegoś brakuje.

Umiemy wspaniale naśladować wzorce funkcjonowania organizacji, konferencji, prezentacji. Świetnie odtwarzamy to, co wyobrażamy sobie, że jest „zachodnie” i, dzięki temu, osiągamy to, co jest do osiągnięcia.

Ciągle wszakże jeszcze nie idzie nam osiąganie nieosiągalnego. Nie jesteśmy liderami w kreowaniu nowych rozwiązań czy nowych pomysłów dla świata. Opanowaliśmy do perfekcji wnętrze „niewidzialnej kopuły”, ale nie umiemy jej przebić.

To inni (na ogół Amerykanie) wymyślają nowe rozwiązania stające się wzorcem dla świata. Dlaczego? Bo pozwalają sobie na nienormalność, na odrobinę wariactwa. Nowe rozwiązania nie powstają bowiem w ciszy izolowanych gabinetów, czy na męczących zebraniach, a często przychodzą do głowy zupełnie przypadkowo. Takie przypadkowe generowanie pomysłów ma nawet swoją nazwę: „serendipity”. Przypadkowe było wynalezienie rzepów velcro, penicyliny, promieni Roentgena, dynamitu, teorii Newtona (jabłko!), czy na przykład żółtych karteczek do przyklejania na planszach (autor pracował nad klejami i karteczki objawiły się w sposób niezamierzony).

Tendencji do przypadkowego generowania nowych pomysłów nie da się wycisnąć w  gabinetach jak z tubki, choć można tworzyć warunki, które owemu „serendipity” sprzyjają. Jednym z takich warunków jest radość i zabawa; natomiast powaga, cisza gabinetów, napięcie zebrań są tu przeciwskazaniem.

Weźmy na przykład Ubera. Jest niemal we wszystkich krajach świata. Jak powstał? Jego założyciele spędzali w 2008 roku wieczór w Paryżu przy dobrej muzyce i piwku, aż do momentu, kiedy postanowili wracać do hotelu i nie mogli znaleźć taksówki. Skłoniło ich to do dyskusji na temat sposobów rozwiązania problemów z taksówkami i w ten sposób wpadli na pomysł stworzenia sieci online. Takich przykładów jest wiele, już choćby Facebook: Mark Zuckerberg twierdzi, że w młodości, kiedy jeszcze był studentem Harvardu, wpadli ze współmieszkańcami, po nocnej, zakrapianej zabawie, na pomysł FaceMash – poprzednika Facebooka.

Hmm… umiemy naśladować Ubera (powstały polskie odpowiedniki, np. iTaxi), korzystać z Faceboka, używać idei crowdsourcingu, ale jest jakaś niewidzialna kopuła, która nie pozwala nam na ich stworzenie.

Za bardzo według mnie chcemy być normalni. Nie dostrzegamy, że Zachód (szczególnie Dolina Krzemowa) fascynuje się nienormalnością, pozytywnymi dewiantami, przypadkowością, radością, architekturą sprzyjającą nietypowości…

Chciałbym w tych kilku felietonach przedstawić to, co według mnie tworzy tę naszą niewidzialną kopułę. I poszukać, z wami razem, dróg do jej przebicia.

Według mnie najbardziej krępujące nasze możliwości „odlotów”, w kierunku tworzenia zupełnie nowych dla świata rozwiązań, jest nadmierne trzymanie się stereotypów; stąd tytuły felietonów zawierają słowo „nad”:

• Nadkonsultacje – o nadmiernym udzielaniu i pobieraniu konsultacji

• Nadpowaga – o traktowaniu pracy i wyzwań serio, zamiast się nimi bawić i czerpać z nich radość

• Nadporządek – o pozytywnej roli chaosu

• Nadrealność – o trzymaniu się rzeczywistości, podczas gdy „genialne” rozwiązania leżą w sferze fantazji i wyobraźni

• Nadsumienność – o wadze przypadkowych i luźnych spotkań przy kawie oraz o mocy połączeń horyzontalnych

• Nad-cv-izm – o poważnym traktowaniu siebie i podciąganiu swojego obrazu „pod cv”; o braku autoironii, dystansu i zabawy z samego siebie.

• Nadnietaneczność – o przełomowej roli muzyki i tańca.

• Nadsprytność – o umiejętności cieszenia się sukcesem bez „mądralińskiego” szukania jego ukrytych przyczyn

• Podsumowanie: przebijamy niewidzialną kopułę?

Skąd ja to wszystko biorę? Przede wszystkim z doświadczeń zebranych w trakcie wieloletniej działalności jako praktyk. W tym: z podróży do niemal wszystkich zakątków świata. Ponadto, co bardzo ważne, z inspiracji z ponad 100 wywiadów z innowatorami w biznesie i w sferze społecznej. Także ze studiów nad badaniami i artykułami naukowymi. W końcu – z licznych własnych publikacji akademickich.

Właśnie: jeżeli będziecie chcieli poznać źródła wspomnianych tu danych czy eksperymentów możecie ich poszukać w dwóch moich ostatnich książkach wydawanych przez Cambridge University Press: „Empowering Leadership of Tomorrow” (wyszła w 2018 roku) i „Working Wonders: How to Make the Impossible Happen” (planowana na 2019); możecie też po prostu napisać do mnie mejla z zapytaniem.

I jeszcze jedna uwaga: ostatnio trafiłem na zbiór moich miniatur z 1969 roku, zwanych wówczas „prozą poetycką”. Byłem zaskoczony, jak jedna z tych miniatur pasuje do tego zbiorku, więc załączam ja na końcu. Obyśmy nie zostali strachami na wróble!

Dr hab. Ryszard Praszkier

Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, emeryt. Badał w świetle teorii złożoności zjawisko przedsiębiorczości społecznej i dynamiki zmian społecznych: co czyni zmianę długofalową i nieodwracalną? Prowadził także badania procesu zmian pokojowych w kraju Basków oraz właściwości sieci społecznych Solidarności podziemnej. Ostatnio bada style zarządzania wzmacniające procesy oddolne. Profesor w europejskim Institute for Advanced Studies na Węgrzech i wykładowca Akademii Psychologii Przywództwa.

W działalności praktycznej związany od 1995 roku z organizacją Innowatorów Społecznych „Ashoka” (www.ashoka.org), działającą w ponad 80 krajach. Założyciel polskiego oddziału  Ashoki. Specjalizuje się we wprowadzaniu kreatywnej zmiany społecznej; pracował z innowatorami społecznymi w Kanadzie, Ugandzie, Nepalu, USA, Pakistanie, Bangladeszu, Burkina Faso, Senegalu, Indiach, Egipcie, Nigerii, Tajlandii, Niemczech, Meksyku, Europie Centralnej, Wenezueli, Południowej Afryce i Indonezji.

Specjalista psychologii klinicznej I°, licencjonowany psychoterapeuta i superwizor psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Psychiatrycznego.

Autor i współautor wielu publikacji naukowych, m. in. książek:

Praszkier, R. i  Nowak, A. (2012). Social Entrepreneurship: Theory and Practice. Cambridge University Press,

przetłumaczonej i wydanej w Polsce p.t.  Przedsiębiorczość społeczna: teoria i praktyka, wyd. II. Wolters Kluwer.

Praszkier, R. (2018). Empowering Leadership of Tomorrow. New York: Cambridge University Press.

Praszkier, R. (2019). Working Wonders: How to Make the Impossible Happen. New York: Cambridge University Press (in press).

czy artykułów:

Praszkier, R., Nowak, A. i Coleman, P. (2010). Social Entrepreneurs and Constructive Change: The Wisdom of Circumventing Conflict. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 16: 153–174.

Praszkier, R. i Bartoli, A. (2014). The role of civil society in the peace process of the Basque Country. International Journal of Peace Studies, 19(2): 69-93.

Praszkier, R. (2014). Empathy, mirror neurons and SYNC. Mind & Society, 15(1): 1 – 25.

Praszkier, R. (2015). Empowering Leadership: Embracing Endogenous Dynamics. Journal of Positive Management, 6(2): 34-58.

Praszkier, R., Petrushak, E., Kacprzyk-Murawska, M. & Zabłocka, A. (2017). Social Enterprise Sector Vis-à-Vis the Welfare Regime: Following on the Solidarity Movement. Voluntas, 28(6): 2383–2402.

Praszkier, R. (2018). Leaders’ portfolio: psycho-social mechanisms augmenting creativity. Journal of Positive Management, 9(1).